جشن مهرگان

مهرگان یا جشن مهر یکی از بزرگترین جشن‌های ایران است که در مهر روز از برج مهر برگزار می‌شود. «مهرگان» پس از نوروز بزرگترین جشن ایرانیان باستان بوده‌است. این جشن در جوامع ایرانی خارج از ایران نیز به گستردگی برگزار می‌شود.

این جشن از روز شانزدهم مهر آغاز می‌شود و شش روز به طول می‌انجامد و در روز ۲۱ مهر به پایان می‌رسد. نخستین روز جشن رامهرگان عامه و اخرین روز جشن مهرگان خاصه نامیده می‌شود. در زمان ساسانیان بر این باور بودند که اهوره‌مزدا یاقوت را در روز نوروز و زبرجد را در روز مهرگان آفریده‌است و از دیر باز ایرانیان بر این باور بودند که در این روز کاوه آهنگر علیه ضحاک به پاخواست و فریدون بر اژی دهاک(ضحاک) غلبه کرد. مردم ایران از هزاره دوم پیش از میلاد آن را جشن می‌گیرند.مهرگان نیز همانند نوروز با مراسم خاص و آداب و رسوم ویژه برگزار می‌شود. مهر یا میترا در زبان فارسی به معنای «فروغ، روشنایی، دوستی، پیوستگی، پیوند و محبت» است و ضد دروغ، دروغ گویی، پیمان شکنی و نامهربانی کردن است.فلسفه جشن مهرگان سپاسگزاری از خداوند به خاطر نعمت‌هایی است که به انسان ارزانی داشته و تحکیم دوستی و محبت میان انسانهاست.

امروزه مهرگان به عنوان جشنی خانوادگی، در بین زرتشتیان یزد و کرمان و نیز " آیین قربانی کردن گوسفند، در برخی از روستاهای زرتشتی نشین یزد، برای ایزد مهر " برگزار میشود. تا سی سال پیش، زردشتیان کرمان، در این روز، به یاد مردگان، مرغی را کشته و شکمش را با حبوبات و آلو انباشته و به عنوان خوراک ویژه، یادمان مردگان می‌پختند.

جشن آغاز سال تحصیلی دانشگاه تهران، که در نیمهٔ اول مهرماه است، در برخی از سال‌ها در دهم یا شانزدهم مهر ( مهرگان ) برگزار می‌شد.

زمان برگزاری آیین قالی شویان در مشهد اردهال را جلال آل احمد، با مهرگان هم پیوند می‌داند. صدرالدین عینی در یادداشت‌ها، از جشنی در تاجیکستان و سمرقند یاد می‌کند که هر سال در ماه میزان برگزار می‌شد. جشنی که می‌تواند، با همهً دگرگونی‌ها، بازماندهً جشن مهرگان باشد.

برخی انجمن‌ها و نهادهای مردمی و غیردولتی نیز تلاش می‌کنند این جشن بزرگ را زنده گردانند.

حتی فردوسی نیز در شاهنامه در مورد مهرگان گفته است :

فریدون چو شد بر جهان کامکار         ندانست جز خویشتن شهریار
به رســم کیان تاج و تخت مهی         بیاراست با کاخ شاهنشهی
به روز خجسته ســر مهر ماه         به سر بر نهاد آن کیانی کلاه
زمانه بی اندوه گشـت از بدی         گرفتند هر کــس ره بـخردی
دل از داوری هـا بپرداخـتـنـد         به آیین، یکی، جشن نو ساختند
نـشـسـتـنـد فرزانگان، شادکام         گـرفتند هـر یک ز یاقوت، جام
می روشن و چهره ی شاه نـَو         جهان نو ز داد از سر ِماه نـَو
بـفـرمـود تا آتش افـروخـتـنـد         همه عنبر و زعفران سوختند
پـرسـتـیـدن مهرگان دیـن اوسـت         تن آسانی و خوردن آیین اوست
کنون یادگارست از و ماه مهر         به کوش و به رنج ایچ منمای چهر

مهرگان بر همه ی ایرانیان پیروز باد